Veel mensen krijgen in de winter last van winterhanden, pijnlijke, roodpaarse of jeukende vingers zodra het koud is buiten. Winterhanden (medische term: perniosis) ontstaan door een abnormale reactie van de kleine bloedvaatjes op kou. Je vingers kunnen gaan gloeien, zwellen en vreselijk jeuken of branden zodra je weer opwarmt. Ontzettend vervelend, maar meestal niet gevaarlijk. Vaak verdwijnen de klachten vanzelf binnen een paar weken zodra het warmer wordt. In deze blog lees je wat winterhanden precies zijn, hoe je ze herkent, en vooral wat je ertegen kunt doen, van slimme preventie tot handige producten om je handen warm en soepel te houden.
Wat zijn winterhanden en waardoor ontstaan ze?
Winterhanden (en wintertenen) ontstaan door een overmatige vernauwing van de bloedvaten bij kou. Normaal trekken de kleine vaatjes in je vingers samen bij lage temperaturen om warmte te besparen. Bij perniones gaat dat proces te ver: de doorbloeding wordt sterk verminderd, waardoor bepaalde huidgebieden te weinig zuurstof en warmte krijgen. Zodra je weer opwarmt, zetten de vaatjes plotseling uit (vaatverwijding) en lekt er vocht naar het omliggende weefsel. Dit leidt tot rode of paarsblauwe verkleuringen, zwelling en pijn of jeuk in de vingers. Vaak treden de klachten op bij temperaturen onder ca. 10°C, vooral in een vochtige koude omgeving.
Niet iedereen krijgt winterhanden; aanleg speelt een rol. Sommige mensen hebben van nature een minder goede doorbloeding in handen en voeten en zijn daardoor extra gevoelig. Erfelijke factoren kunnen meespelen, en vrouwen en mensen met een slanke lichaamsbouw hebben er relatief vaker last van, al is de precieze oorzaak nog niet volledig bekend. Ook bepaalde medicijnen of onderliggende aandoeningen (zoals auto-immuunziekten) kunnen iemand gevoeliger maken. Maar ook zonder onderliggend lijden kun je gewoon pech hebben dat je vingers slecht tegen kou kunnen.
Is het gevaarlijk? Gelukkig zijn winterhanden in de meeste gevallen onschuldig. Ze kunnen flink pijn doen en je doen hunkeren naar de kachel, maar veroorzaken geen blijvende schade. De rode/paarsige plekken trekken meestal binnen 1 à 3 weken weg zodra je warm blijft. Wel kunnen winterhanden ieder jaar terugkomen in de koude maanden. Heb je hele erge klachten (bijvoorbeeld blaren, open wondjes of twijfel je of het iets anders is), dan is het verstandig even de huisarts te raadplegen. Maar meestal kun je er zelf veel aan doen om de pijn en jeuk te verlichten én nieuwe winterhanden te voorkomen.
Symptomen van winterhanden
Hoe herken je winterhanden? De symptomen zijn meestal duidelijk als je ze eenmaal hebt ervaren. Kenmerkend voor winterhanden (en -tenen) zijn onder andere:
- Verkleuring: één of meerdere plekken op de vingers kleuren rood tot blauw-paars. Vaak zie je dit aan de toppen of knokkels. De plekken kunnen eruitzien als vlekken of licht verheven bultjes.
- Zwelling: getroffen vingers kunnen opgezwollen aanvoelen. Ringen gaan strakker zitten.
- Jeuk en branderigheid: veel mensen met winterhanden ervaren intense jeuk op de rode plekken, en ook een branderig of tintelend gevoel. Vooral bij weer opwarmen kunnen vingers ontzettend gaan prikkelen.
- Pijn: de aangedane stukken huid kunnen pijn doen, van zeurderig tot stekend, vooral bij snelle temperatuurswisselingen. Koude handen die plots ontdooien kunnen echt flink “gloeiend” pijn doen.
- Blaren of kloven: in ernstige gevallen kunnen er blaasjes of zelfs blaren ontstaan. Soms gaat de huid kapot, met pijnlijke kloofjes of wondjes als gevolg. Dit komt echter niet bij iedereen voor.
- Gevoelloosheid: tijdens de blootstelling aan extreme kou kun je ook tijdelijk minder gevoel in de vingers hebben. Pas als je weer warmer wordt, merk je de pijn/jeuk.
Deze klachten treden meestal op aan de vingers (en/of tenen) die aan kou blootgesteld zijn geweest. Soms zie je winterkwaaltjes ook op andere plekken met veel kleine bloedvaatjes, zoals je neus, oren of hielen. Let op: winterhanden zijn iets anders dan het fenomeen van Raynaud, waarbij vingers wit/blauw worden door vaatkrampen. Bij winterhanden treedt namelijk echt een ontstekingsreactie in de huid op door lekken van vocht bij het weer opwarmen. Maar de praktische tips om het te voorkomen overlappen gelukkig grotendeels.
Wat kun je doen tegen winterhanden?
Hoewel winterhanden vervelend zijn, kun je zelf veel maatregelen nemen om klachten te voorkomen of te verlichten. Een echte quick fix of medicijn bestaat niet, je zult vooral goed moeten omgaan met kou en je handjes vertroetelen in de winter. Hieronder vind je de beste tips en oplossingen tegen winterhanden, van lifestyle-gewoontes tot handige hulpmiddelen en verzorgingsproducten:
Houd je handen warm en voorkom afkoeling
De allerbelangrijkste maatregel is obvious maar cruciaal, zorg dat je handen het niet ijskoud krijgen. Kleed je warm aan zodra het kouder wordt, nog voordat je handen koud zijn. Draag bij temperaturen onder ~10°C altijd goede handschoenen buiten (het liefst winddichte wanten of gevoerde handschoenen). Kies bijvoorbeeld voor thermo-handschoenen of elektrisch verwarmde handschoenen met een batterij. Die houden je vingers continu warm, zelfs in vrieskou. Moderne heated gloves zijn waterdicht en hebben meerdere warmtestanden. Ze zijn “de perfecte oplossing om je handen warm en comfortabel te houden, zelfs in barre winterkou”.
Er zijn veel opties op de markt, van luxe ski-handschoenen tot dunne onderhandschoenen met verwarmingselementen. Tip: verwarmde handschoenen met USB-accu zorgen dat je nooit meer koude vingers hoeft te hebben tijdens het fietsen, wandelen of wintersporten, je kunt ze opladen en ze geven urenlange warmte. Handwarmers zijn ook handig: dit zijn zakjes of apparaatjes die warmte afgeven. Je hebt wegwerp handwarmers (schudden = warm) of herbruikbare elektrische exemplaren als een soort mini-powerbank. Stop er eentje in je jaszak en je kunt tussendoor je handen opwarmen.
Trek binnenshuis eventueel wollen sokken of wanten aan als je last hebt van koude vingers. En zorg voor een warm huis: een elektrisch warmtedeken op de bank of in bed kan wonderen doen om je ledematen warm te houden (zie ook onze Beste warmtedeken gids voor warme aanbevelingen). Kortom: voorkomen is beter dan genezen, houd de kou zoveel mogelijk buiten de deur en om je heen.
Warm je handen geleidelijk op (niet in één keer heet)
krijg je toch koude handen, wees dan voorzichtig met hoe je ze weer opwarmt. Het klinkt verleidelijk om halfbevroren vingers onder heet water te houden of tegen de kachel te leggen, maar dat kan averechts werken. Te snelle opwarming kan de pijn verergeren en zorgt juist voor die heftige prikkeling en zwelling. Beter is om je handen geleidelijk te laten ontdooien: wrijf ze rustig tegen elkaar, stop ze onder je oksels of houd ze onder lauwwarm stromend water. Masseer de vingers zachtjes zodat de bloedsomloop weer op gang komt.
Blijf ook in beweging: bewegen versnelt de doorbloeding, dus draai rondjes met je armen, maak een wandeling of doe wat lichte oefeningen om warm te worden. Door regelmatig te bewegen in de winter (in het algemeen, bijvoorbeeld dagelijks een stuk lopen of sporten) blijft je lichaamstemperatuur hoger en heb je minder last van koude extremiteiten. Win-win, want je hele gezondheid profiteert ervan. Probeer bijvoorbeeld ’s ochtends een actieve start te maken (zie onze ochtendroutine gewoontes gids voor inspiratie).
Gebruik verwarmende crèmes of balsems
Heb je eenmaal last van winterhanden, dan kunnen bepaalde zalfjes de pijn en jeuk verlichten. Hoewel er geen medicinale wondercrème is die winterhanden geneest, kan het wel fijn zijn om een verwarmende of beschermende balsem op je handen te smeren. Producten met ingrediënten zoals kamfer, menthol of capsaïcine geven een warm, tintelend gevoel op de huid en stimuleren de doorbloeding. Dit kan de aangedane plekken sneller weer op temperatuur brengen en de jeuk tijdelijk verminderen. Er zijn speciale “koude handen en voeten” crèmes op de markt.
Ook een klassieke kamferzalf of een pepermunt-menthol balsem kan prettig zijn (denk aan producten zoals tijgerbalsem, die geven een warme gloed). Smeer de crème voor je naar buiten gaat op je handen als bescherming, en opnieuw zodra je binnen bent en last krijgt. Daarnaast is het verstandig je huid goed te hydrateren: kou droogt de huid uit, en een droge huid heeft meer last van kloven en irritatie. Gebruik dus ’s winters een vette handcrème (bijv. met lanoline of sheaboter) om de huidbarrière te versterken. Niet krabben! Hoe verleidelijk ook bij jeuk, krabben maakt het erger en kan wondjes veroorzaken. Dek kapotte plekjes eventueel af met een pleister en hou ze schoon om infecties te voorkomen.
Verbeter je bloedsomloop: leefstijl & supplementen
Omdat winterhanden te maken hebben met verminderde doorbloeding, is het zinvol om je bloedcirculatie optimaal te houden. Een paar gewoontes kunnen helpen. Stoppen met roken is misschien wel de belangrijkste, roken vernauwt namelijk de bloedvaten, vooral in handen en voeten, wat winterhanden verergert. Rokers hebben duidelijk vaker last van koude, pijnlijke vingers. Dus dit is weer een extra motivatie om die sigaret te laten liggen. Verder kun je met voeding en supplementen je vaatgezondheid ondersteunen. Zorg voor genoeg vitamines en mineralen: met name vitamine B3 (niacine) staat bekend om het verwarmen (het zogenaamde “niacin flush” effect, waarbij je huid rood en warm wordt, dit is eigenlijk vaatverwijding).
Ook vitamine E en omega-3 vetzuren kunnen de doorbloeding verbeteren en de algehele conditie van je huid ondersteunen. Een goed B-complex supplement of een visolie capsule in de winter kan dus nuttig zijn. Daarnaast zweren sommigen bij kruiden zoals ginkgo biloba, dat traditioneel wordt ingezet om de perifere bloedsomloop (handen/voeten) te stimuleren. Hoewel wetenschappelijk bewijs beperkt is, kan een ginkgo-supplement het proberen waard zijn als je chronisch koude handen hebt. Uiteraard is een gezond, gevarieerd dieet met voldoende ijzer en antioxidanten ook belangrijk, zo houd je je bloedvaten in goede conditie.
Tot slot: alcohol met mate, een shotje likeur geeft misschien kort warm gevoel, maar alcohol verwijdt de vaten oppervlakkig en kan juist warmteverlies veroorzaken. Liever pak je een kop warme gemberthee of zet je de handen om een mok hete chocolademelk (zonder te veel suiker).
Wanneer naar de dokter?
In de meeste gevallen kun je winterhanden prima thuis managen met bovenstaande tips. Maar raadpleeg je huisarts als de klachten heel ernstig of aanhoudend zijn, of als er twijfels zijn over de diagnose. Bijvoorbeeld: als je elke winter heftige blaren en wonden krijgt, kan de arts een vaatverruimend medicijn zoals nifedipine voorschrijven om de doorbloeding in je huid te verbeteren.
Ook als winterhanden bij milde kou al optreden of niet weggaan in de lente, is het verstandig om even medische check te doen, heel soms ligt er een onderliggende ziekte aan ten grondslag die behandeling vergt. Maar meestal is dit niet het geval en krijg je het advies om vooral warm te blijven en geduld te hebben. Denk ook zelf na.
Conclusie
Winterhanden kunnen de wintermaanden flink verpesten door pijn en jeuk in je vingers. Gelukkig weet je nu wat je ertegen kunt doen. Samengevat: houd jezelf en je handen goed warm, voorkom abrupte overgang van koud naar warm, smeer beschermende crème, blijf bewegen en zorg voor een gezonde leefstijl. Er is geen magische genezing, maar met de juiste voorzorgsmaatregelen en hulpmiddelen kun je de winter doorkomen zonder voortdurend kloppende vingers.
Gun jezelf bijvoorbeeld die goede thermohandschoenen of handwarmers, wees lief voor je huid met een kamferbalsem, en pak die kop warme thee bij de haard. Zo hoef je van koude dagen niet langer met pijn te “genieten”, maar kun je met warme handen gezellig naar buiten of comfortabel binnen blijven. Blijf consistent met deze aanpak, vaak is het een kwestie van routine inbouwen zodra de R in de maand zit.
Onthoud: winterhanden zijn meestal ongevaarlijk en verdwijnen weer als het warmer wordt. Mocht jij naast koude handen ook last hebben van een winterdip in energie of humeur, bekijk dan zeker onze lichttherapie gids voor extra tips om de donkere maanden door te komen. Met de juiste zorg kun je volop van de winter genieten, zónder bleke pijnlijke vingers. Warme handen gewenst!
Veelgestelde vragen
Kunnen winterhanden blijvende schade veroorzaken?
Nee, in de regel zijn winterhanden onschuldig en trekken de verschijnselen (zwelling, verkleuring) vanzelf weg binnen enkele weken. Ze veroorzaken geen blijvende schade aan huid of weefsels. Wel kunnen ze iedere winter terugkeren als je weer aan kou wordt blootgesteld. Het belangrijkste is om te voorkomen dat je huid kapot gaat, krab dus niet en verzorg eventuele kloofjes goed om infectie te voorkomen. Bij twijfel of ernstige klachten kun je altijd even naar de huisarts; die kan controleren of er geen andere oorzaak is.
Wat is het verschil tussen winterhanden en het fenomeen van Raynaud?
Bij zowel winterhanden (perniosis) als het syndroom van Raynaud krijg je last van veranderende kleur en gevoel in je vingers door kou, maar er is een verschil in mechanisme. Raynaud zorgt ervoor dat je vingers bij kou eerst wit/geel worden en daarna blauw en rood; dit komt door extreme vaatkrampen die de bloedtoevoer tijdelijk stoppen. Zodra het bloed terugstroomt, krijg je tintelingen en pijn.
Raynaud-aanvallen verdwijnen meestal weer volledig als je opwarmt. Winterhanden daarentegen ontstaan na herhaalde blootstelling aan kou en vocht, waarbij de bloedvaatjes langdurig vernauwd blijven en vervolgens lekken bij opwarmen. Dit geeft rood/blauwe vlekken, jeuk, zwelling en soms blaren, een ontstekingsreactie in de huid. Winterhanden blijven vaak dagen tot weken aanwezig, terwijl Raynaud meestal kortdurend is. Overigens kunnen de twee verschijnselen ook samen voorkomen. De aanpak overlap grotendeels: warm houden en langzaam opwarmen is bij beide belangrijk.
Helpen huis-tuin-en-keukenmiddeltjes zoals wisselbaden of warme drank tegen winterhanden?
Veel traditionele tips hebben helaas weinig effect. Een warm (wissel)bad voor je handen of voeten kan op dát moment lekker zijn, maar voorkomt geen winterhanden, soms kan te warm water de klachten juist verergeren. Ook over je handen wrijven met sneeuw (een klassieker) is af te raden, dat maakt het alleen erger. Warm drinken (thee, soep) kan je lichaam van binnenuit een beetje opwarmen, wat indirect helpt, maar het is geen remedie.
Wat wel helpt is alles wat de algemene doorbloeding en warmte bevordert: warme kleding, bewegen, niet roken, enzovoort. Sommige mensen hebben baat bij gemberthee of cayennepeper-crème op de huid voor een warm gevoel, baat het niet dan schaadt het niet, maar verwacht geen wonderen. Concentreer je vooral op de bewezen maatregelen zoals we in dit artikel hebben besproken. Zo pak je winterhanden het meest effectief aan.
Ook interessant:
- Luminette Lichttherapie Bril – waarom dit de beste keuze is voor energie en slaap
- Waarom daglicht zo belangrijk is voor je slaap en energie
- Jetlag en lichttherapie: sneller in je ritme komen na een reis
- Chronotype test: ontdek jouw beste timing voor licht en energie
- Beste wake-up lights van 2025 – natuurlijk wakker worden
- Roodlichttherapie: wat het is, wat het doet en waarom het je leven verbetert
- Ultieme gids: je circadiane ritme resetten voor meer energie
- lichttherapie gids
